Genel Olarak
Yurt dışından çeşitli sebeplerle ülkemize gelen yabancı uyruklu gerçek kişiler, çeşitli nedenler ile ülkemizde ikamet etmekte bu durumun sürekli olmasını istemekte veya başka bir ülkeye geçiş yapmak istemektedirler. Biz bu yazımızda ülkemizde kalmak isteyen yabancı uyruklu gerçek kişilerin sığınma, oturma izni alma vb. konularda karşılarına çıkan veya çıkacak olan sorunlardan ve bunların çözümlerinden bahsedeceğiz.
Ülkeye normal yollarla giren yabancılar öncelikle sınır polisine buraya sığınmacı olarak geldiklerini ve kalmak istediklerini belirtmek zorundadırlar. Daha sonra sınır polisi ile yapacakları görüşme sonrasında ilgili işlemler başlatılacaktır. Ancak bir yabancı kaçak yollar ile ülkeye geçiş yaptıysa, yakalandığı takdirde idari işlem ve idari gözetim altına alınacaktır. İdari gözetim, yabancıların belirli sürelerle geri gönderme merkezlerinde bulundurulmasına ilişkin olarak verilen bir karardır. İdari gözetim kararı şu iki halde gündeme gelir: Yabancıların uluslararası koruma için başvurusu üzerine kanunda (6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu) yazılı istisnai nedenlerle idari gözetimi ve sınır dışı etmek üzere idari gözetim
Sınır dışı etmek üzere idari gözetim nedir?
Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancılar Y.U.K.K. md. 57/2’de sayılmıştır:
Yabancının:
Kaçma ve kaybolma riski bulunması,
Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal etmesi,
Sahte ya da asılsız belge kullanması,
Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmaması,
Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturması.
Haklarında sınır dışı etme kararı alınanlardan idari gözetim altına alınma sebebi bulunduğu değerlendirilenler hakkında karar sınır dışı etme kararında olduğu gibi valilikler tarafından alınır. Sınır dışı etme kararı, yabancının yakalandığı, işlem gördüğü yahut tespit edildiği ildeki valilik tarafından resen ya da Göç İdari Genel Müdürlüğü’nün talimatı üzerine alınır. Hakkında idari gözetim kararı alınmış bulunan yabancılar ise kırk sekiz saat içerisinde tutulacakları geri gönderme merkezlerine götürülürler.
İdari gözetim altına alınan yabancı, geri gönderme merkezlerinde kural olarak en fazla altı ay tutulabilecektir. Ancak bu süre, sınır dışı etme işlemlerinin yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması halinde, en fazla altı ay daha uzatılabilecektir (YUKK m. 57/3).
İdari gözetim kararı altı ay süreyle alınabilmekle beraber, bu altı aylık sürenin tamamında yabancının gözetim altında tutulması
gerekmemektedir. İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığını ise valilik her ay düzenli olarak değerlendirilecektir. İdare gerek gördüğü takdirde ise bu otuz günlük süreyi beklemek zorunda değildir (YUKK m.57/4).
Gözetim altında tutulması gerekmediği değerlendirilenlere
- Belirli adreste ikamet etme,
- Bildirimde bulunma,
- Aile ile temelli geri dönüş,
- Geri dönüş danışmanlığı,
- Kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma,
- Teminat yatırma/gösterme
- Elektronik izleme gibi yükümlülükler yüklenebilir.
Yabancı, idari gözetim kararı sonrası geri gönderme merkezine götürülür.
İdari gözetim kararı verildikten sonra Valilik, kararın devamının zorunlu olup olmadığını her ay düzenli olarak değerlendirecektir. Ancak gerek görülürse 30 günlük süre beklenmeyecektir. İdari gözetimin devamında zorunluluk yoksa, ilgili yabancı için idari gözetim derhâl sonlandırılacaktır. Bu yabancılara, yukarıda yer verdiğimiz, idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir.
İdari gözetim kararı -sürenin uzatılması- değerlendirme sonuçları tebliğ edilmelidir.
İdari gözetime ilişkin karar, idari gözetim süresini uzatma kararı ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirme sonuçları yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilmelidir. Bu kararlar gerekçeli olmak zorundadır.
İdari gözetim altına alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisi veya yasal temsilcisine kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgi verilmesi gerekir (YUKK md. 57 /4-5).
İdari gözetim kararına karşı Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurulabilir (YUKK md. 57/6).
İdari Gözetime karşı itiraz:
Yasal temsilcisi/Avukatı, Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurabilir. Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılan başvuru idari gözetimi durdurmaz. Aynı yönde idari gözetim kararına karşı yapılmış olan başvuru, sınır dışı etme işlemini de durdurmaz. Sulh Ceza Hakimi’ne inceleme yapıp karar vermesi için tanınan süre ise beş gündür. Sulh Ceza Hakimi’nin bu süre sonunda vermiş olduğu karar kesindir. İdari gözetim işlemine karşı yargı yoluna başvuranlardan, avukatlık ücretini karşılama imkânı bulunmayanlara talepleri halinde Avukatlık Kanunu md.105 hükmüne göre avukatlık hizmeti sağlanır.
Yabancı, teminat süresi içinde Türkiye’den çıkmazsa ne olur?
İdari gözetime alternatif yükümlülüklerden biri de teminattır. Ancak; yabancı, teminat süresi içerisinde Türkiye’den çıkmazsa, teminat, hazineye irat kaydedilecektir. Bu durumda; mücbir sebepler ve mahkeme sürecinin sona ermemesi halleri saklıdır.
Sınır dışı etme kararı nasıl yerine getirilir?
Geri gönderme merkezlerindeki yabancıların, kolluk birimi tarafından sınır kapılarına götürülmesiyle karar icra edilmiş olur. Bu merkezlere sevk edilmesine gerek kalmadan sınır dışı edilecek yabancılarsa, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün taşra teşkilatının koordinesinde, kolluk birimleri tarafından sınır kapılarına götürülecektir.
Sonuç,
Yabancılar hakkında alınan idari gözetim kararı, sürenin uzatılması, idari gözetimin değerlendirilmesi sonuçları birer idari işlem olup, bu işleme karşı Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz etmek mümkündür. İtiraz süreci; usul ve esas bakımından detaylı ve teknik bilgiler gerektirmekte olup sürecin avukatla takibi, hak kaybına uğranılmaması adına önem taşımaktadır.