Bu yazımızda adli ve idari para cezalarını inceleyeceğiz.
Adli Para Cezası Nedir ?
İdari Para Cezası Nedir ?
Aralarındaki farklar nelerdir ve itiraz mümkün müdür ?
Bu soruların yanıtlarını yazımızda bulacaksınız.
Hukuk sistemimizde hem Ceza Hukuku hem de İdare Hukuku kapsamında para cezaları yer almaktadır. Adli para cezası Ceza Hukuku, idari para cezası ise İdare Hukuku’nu ilgilendiren bir kavramdır.
Adli para cezalarına bireylerin Türk Ceza Kanunu kapsamında yer alan eylemlerinin neticelerinde yapılan ceza yargılaması sonucunda karar verilirken, İdari para cezaları vatandaşların kabahat niteliği taşıyan eylemleri sonucu bakanlık, kaymakamlık, belediye, emniyet, valilik, sgk ve bazı genel müdürlükler gibi devletin idari kurumları tarafından verilen cezalardır.
ADLİ PARA CEZASI: Adli para cezası Türk Ceza Kanunu’nun 52.maddesinde düzenlenmiştir.
Ceza Hukuku sistemimizde suçların yaptırımı olarak iki türlü ceza öngörülmüştür. Bunların ilki hapis cezası ve ikincisi de adli para cezasıdır. Adli para cezalarına bir yargılama neticesinde karar verilir. Yani adli para cezalarına yalnızca ceza mahkemeleri tarafından hükmedilebilir. Adli para cezalarının ödenmemesi durumunda hapis cezasına hükmedilebilir.
Adli para cezasına 4 farklı şekilde hükmedilebilir. Bunlardan ilki, Türk Ceza Kanunu’nda yaptırımı doğrudan adli para cezası olarak düzenlenmiş suçlardır. Kanunda eğer bir suçun cezası olarak yalnızca adli para cezası yer almakta ise, o durumda hapis cezasına değil adli para cezasına hükmedilir.
İkinci durumda Türk Ceza Kanunu’nda hakime hapis ya da adli para cezası verilmesi noktasında takdir yetkisi tanınmıştır. Bu durumda ilgili suçun yaptırımı olarak kanunda hem hapis hem de adli para cezası yer almaktadır. Ancak hangi cezanın verileceğini somut olaya göre hakim takdir edecektir.
Üçüncü durumda bazı şartların varlığı halinde hakim, hapis cezalarını adli para cezalarına çevirebilir. Sanığın sosyo-ekonomik durumu, sanığın yargılama aşamasında pişmanlık belirtisi göstermesi, suçun ve verilen zararın niteliği gibi bazı durumların varlığı halinde hapis cezaları adli para cezalarına çevrilebilmektedir. Kasten işlenen suçlarda eğer ceza kanununda yaptırım olarak 1 yıl veya altında hapis cezası öngörülmüşse hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir. Taksirle işlenen bütün suçlarda hakim hapis cezasını adli para cezasına çevirebilir. Bununla birlikte bilinçli taksirle işlenen suçlarda hapis cezasının adli para cezasına çevrilebilmesi için, kasten işlenen suçlarda olduğu gibi, suç yaptırımının kanunda 1 yıl ya da daha altı hapis cezası olması şartı vardır.
Dördüncü durumda bir suçun yaptırımı olarak hem hapis hem de adli para cezası birlikte verilmiş olabilir. Bu durumda hakim hem hapis hem de adli para cezasına hükmedebileceği gibi, verdiği hapis cezasını adli para cezasına da çevirebilir.
Yukarıda bahsedilen hususların hakimin takdirinde olduğu unutulmamalıdır. Ancak bazı durumlarda hakime hapis cezasını adli para cezasına çevirme noktasında takdir yetkisi tanınmamıştır. T.C.K 50. md. gereğince eğer yargılanan kişi daha önce hapis cezası almamışsa, yargılanan kişinin yaşı suç oluşturan eylemi gerçekleştirdiğinde 18 yaşından küçük ya da 65 yaşından büyükse ve verilen hapis cezası 1 yıl ya da altındaysa da verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilir. Bununla birlikte yapılan yargılama neticesinde 30 gün ya da 30 günden daha az bir hapis cezasına hükmedilmişse de hapis cezası adli para cezasına çevrilir.
Adli para cezaları ertelenemez. Çünkü Türk Ceza Kanunu’nda yalnızca hapis cezaları için erteleme yapılabileceği düzenlenmiştir. Yani yargılama neticesinde adli para cezası verilmişse ya da verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilmişse erteleme yapılması mümkün değildir.
Doğrudan adli para cezası verilen kişi hakkında mahkeme hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verebilir ancak hapis cezasından adli para cezasına çevrilen cezalarda ya da seçenek yaptırım olarak adli para cezası öngörülen durumlarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez.
Adli para cezasının ödenmemesi durumunda Cumhuriyet Savcısı ceza alan kişinin ödenmeyen para cezası için hapis cezasına çarptırılmasına ilişkin karar verir. Para ödendiği takdirde hapis cezası biter.
İDARİ PARA CEZASI
İdari para cezası, adli para cezalarında olduğu gibi mahkemeler tarafından verilen bir karar değildir. Bu cezayı devletin idari kurumları (bakanlık, kaymakamlık, belediye, emniyet, valilik, sgk ve bazı genel müdürlükler) verebilir. Adli para cezası TCK’da belirtilen eylemler nedeniyle verilirken, idari para cezaları vatandaşların kabahat olarak nitelendirilen eylemleri neticesinde verilir. Adli para cezasında olduğu gibi paranın ödenmemesi durumunda hapis cezasına hükmedilmesi gibi bir durum idari para cezalarında yoktur. İdari para cezasının ödenmemesi durumunda cezayı veren kurum, cezayı alan kişi aleyhine icra takibi başlatır ve alacağını bu yolla tahsil eder.
İdari para cezası cezayı alan kişiye tebliğ edildiğinde, ceza alan kişinin itiraz için 15 günlük süresi vardır. İdari para cezasına itiraz Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılır ancak idari para cezası dışında idari bir yaptırıma da karar vermişse bu durumda İdare Mahkemesi’nde iptal davası açılmalıdır. Ancak sadece idari para cezasıyla demin belirttiğimiz gibi itiraz Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılır. Yapılan tebligatta itiraz süresinin, itiraz merciinin ve ödemenin nereye yapılacağı hususularının belirtilmiş olması gereklidir. Aksi takdirde yapılan tebligat usulsüz olacaktır. İdari para cezaları mal müdürlüklerine ödenir ancak uygulamada karışıklık olmaması adına cezayı veren merciinin ödemenin nereye yapılacağını da yaptığı tebligatta belirtmesi gereklidir. İdari para cezasının peşin ödenmesi durumunda verilen ceza üzerinden ¼ oranında indirim yapılır. Bununla birlikte idari para cezasının ödenmesi, cezaya itiraz edilmesine engel değildir. Hem cezanın tebliğ tarihinden 15 gün içerisinde ödenmesi hem de yasal süresi içerisinde idari para cezasına itiraz edilmesi mümkündür.